Reinigen en desinfecteren in de voedingsindustrie

Om logische redenen is ‘schoon werken’ in de voedingsmiddelenindustrie een must. Reinigen en desinfecteren conform strenge wet- en regelgeving zijn daarom essentieel. Hierin wordt de voedingsindustrie ondersteund door fabrikanten van verschillende reinigingstechnieken en -middelen. De ontwikkelingen op dit gebied staan niet stil. Nieuwe kennis leidt tot nieuwe oplossingen en middelen die bestaande vraagstukken oplossen, maar soms ook nieuwe introduceren.

Het voorkomen van besmettingen in het kader van voedselveiligheid en het bevorderen van de kwaliteit van voedingsproducten begint met een goed machineontwerp. De gekozen materialen moeten bestand zijn tegen eventueel agressieve reinigingsmiddelen en corrosievast zijn. RVS is hiermee een logische keuze, maar ook kunststoffen zijn bij uitstek geschikt voor gebruik in de voedingsmiddelenindustrie wanneer deze ook bestand zijn tegen hoge drukken en temperaturen. Verder moeten oppervlakken een minimale oppervlakteruwheid hebben zodat zij geen ruimte bieden voor organismen om zich te hechten en reinigen eenvoudiger is. Bovendien is een ‘clean design’ machine – vrij van dode ruimtes, spleten en scherpe hoeken die ruimtes bieden voor de ontwikkeling van bacteriegroei of andere organismen – essentieel en uiteraard wordt uitsluitend gebruik gemaakt van ‘foodgrade’ smeermiddelen die bij onverhoopt contact met het product geen gevaar opleveren voor de volksgezondheid.

Wanneer de machine in orde is, zal deze op gezette tijden gereinigd en/of gedesinfecteerd moeten worden. Bijvoorbeeld iedere avond na de productie, bij iedere productwissel of op specifieke tijden. Al langer bekend zijn de reinigingstechnieken waarbij hoge drukken en temperaturen worden gehanteerd in combinatie met specifieke – veelal agressieve – reinigingsmiddelen. Hiermee worden machines afgespoten tot de gewenste en vereiste reinheidsklasse is behaald. Ook bestaan er uiteenlopende ‘wasmachines’ waarin losse onderdelen automatisch te reinigen zijn. Van sproeiwasmachines en floodwashers voor complexe onderdelen tot volledige reinigingstunnels en dompelmachines. Ook het handmatig reinigen van losse componenten – eventueel in combinatie met hoge druk – is nog steeds een goede manier. Bijvoorbeeld om deze te ontvetten.

In de loop der tijd zijn er echter ook alternatieve reinigingsmethoden en middelen ontwikkeld die bijvoorbeeld een oplossing vormen voor de grote hoeveelheid energie die nodig is bij het werken met hoge temperaturen en drukken. Ionisatie is zo’n techniek die niet alleen in de voedingsmiddelenindustrie wordt gebruikt, maar ook voor het reinigen van de lucht in een specifieke (medische) ruimte. Bij ionisatietechnieken worden luchtdeeltjes elektrisch geladen en in de ruimte gebracht waar ze in staat zijn micro-organismen te vernietigen. Er zijn bedrijven die hiervoor compleet geautomatiseerde installaties ontwikkelden waarbij ionisatie wordt gecombineerd met een reinigingsmiddel. De betreffende installatie wordt in de ruimte gereden, ’s avonds aangezet en ’s morgens is de ruimte direct in gebruik te nemen. 

Andere ontwikkelingen zijn bijvoorbeeld te zien bij het gebruik van zogenaamde enzymatische reinigingsmiddelen. In feite zijn dit eiwitten die de rol van een biokatalysator op zich nemen. Dit houdt in dat zij chemische reacties versnellen. Een eigenschap die sowieso bij de productie van voedingsmiddelen wordt gebruikt – bijvoorbeeld bij het stremmen van melk – maar ook een rol kan spelen bij de reiniging van machines. Het gebruik van enzymen in wasmiddelen heeft indertijd al geleid tot een betere reiniging bij lagere temperaturen doordat deze enzymen diep in het vuil dringen en het daar in kleine stukjes breken, waardoor het wasmiddel vervolgens beter zijn werk kan doen. 

Nu zijn enzymen voor grootschalige reiniging in de voedingsmiddelenindustrie niet bijzonder geschikt, maar in bepaalde ‘nichetoepassingen’ wel. Zo zijn ze goed in te zetten voor het verwijderen van biofilms, allergenen en het reinigen van membranen. De belangrijkste voordelen die enzymen daarbij in het algemeen leveren, is het feit dat het neutrale middelen zijn die veiliger zijn voor de gebruiker en bovendien oppervlakken niet beschadigen. Het is wel belangrijk dat de juiste temperatuur wordt gehanteerd, omdat enzymen bij toepassingen hoger dan 55°C hun werking verliezen en bij lagere temperaturen minder effectief zijn.